Wanneer je werkelijk begrijpt wat er aan de hand is en waar dit proces naartoe kan gaan, is het maar de vraag of je dat nog wilt.
Herstel
Net zoals het mogelijk is dat depersonalisatie en de-realisatie definitieve bewustzijnstoestanden zijn, kan het ook zijn dat de wijze waarop je gewend was het leven te ervaren, zich weer herstelt. Dit kan na minuten, uren, dagen, maanden of zelfs jaren gebeuren. Als dat gebeurt terwijl je van alles doet om het te laten gebeuren, is het eerder een samenvallen van het herstel van de oude beleving met hetgeen je doet om dat te laten gebeuren. Met andere woorden, zonder de oefeningen of andere methoden die dit zouden moeten bewerkstelligen, was de ik-beleving en de solide wereld ook teruggekeerd. Hierover later meer in dit stuk. Het meest directe antwoord op de vraag of deze bewustzijnstoestanden verholpen kunnen worden, is dus ‘nee’.
"Vandaar dat depersonalisatie en de-realisatie wat mij betreft geen stoornissen zijn, ook al is het begrijpelijk dat men het als een stoornis ervaart vanwege een algemeen gebrek aan spirituele verdieping en dus ervaring."
Wat gebeurt er tijdens depersonalisatie en de-realisatie?
In dit blog leg ik graag uit wat er precies aan de hand is waardoor het duidelijk wordt waarom we zelf niets kunnen doen om onze oude, vertrouwde bewustzijnstoestanden te herstellen. Oftewel, waarom we depersonalisatie en derealisatie niet zomaar kunnen verhelpen. Het verklaart ook waarom deze fenomenen niet of nauwelijks worden begrepen door de reguliere psychologische gezondheidszorg, en daarom worden gezien als een stoornis.
Wat er aan de hand is, speelt zich namelijk af buiten het domein van de psyche en het ik-bewustzijn wat het werkveld is van de klassieke gezondheidszorg. Het gaat ook verder dan de kaders die de standaard zijn voor het ervaren van het leven. Ook van de mensen die werkzaam zijn in de mentale zorg.
De meesten van ons ervaren een ‘ik’ te zijn, wat woont in een lichaam wat losstaat van de rest van het leven. Het leven wat gemaakt lijkt van ontelbare losse solide elementen. Dit is de perceptie van de meeste mensen en dus standaard, waardoor het als een collectieve waarheid wordt beschouwd. Echter, de diepste realiteit ligt anders. Vandaar dat depersonalisatie en de-realisatie wat mij betreft geen stoornissen zijn, ook al is het begrijpelijk dat men het als een stoornis ervaart vanwege een algemeen gebrek aan spirituele verdieping en dus ervaring.
Het spirituele aspect van het menszijn
Het spirituele aspect van het menszijn krijgt nauwelijks aandacht in onze Westerse maatschappij. Het wordt vaak als zweverig afgedaan of er wordt van alles van gemaakt wat het niet is, ook door zogenaamde ‘spirituele mensen’ waardoor het meer weg heeft van een levensstijl of filosofie dan een werkelijke verandering in het bewustzijn zoals dat bij depersonalisatie en de-realisatie het geval is.
We hebben allemaal wel eens met de dood te maken gehad. Misschien heb je het lichaam gezien van een overleden mens of een dier. Of een plant die geen water meer heeft gehad. Je ziet dan dat Spirit, ofwel het leven, eruit is. Dat wat door iedereen van ons heen leeft en al het leven mogelijk maakt. Verhoudingsgewijs weinig mensen zijn nieuwsgierig naar wat dit precies is en verdiepen zich hierin. We nemen het als een vanzelfsprekendheid. We zijn zo getraind om te geloven dat ons ‘ikje’ een waarheid is en dat de wereld solide is dat we in onze maatschappij compleet voorbijgaan aan dat wat al het leven, inclusief onszelf als mens, animeert. Depersonalisatie en de-realisatie hebben hier alles mee te maken. Vandaar dat deze fenomenen binnen de hedendaagse gezondheidszorg onvoldoende begrepen worden en weggezet worden als pathologische verschijnselen met het label dissociatiestoornis. Dit zorgt ervoor dat mensen die hiermee te maken hebben, niet de ondersteuning krijgen die nodig is. Daarnaast impliceert het label ‘stoornis’ dat er iets mis is met je brein, wat naast de angst die deze bewustzijnstoestanden vaak oproepen, zorgt voor een extra dosis stress wat de angst intensiveert.
"Je bent als het ware als een rups die vanwege angst blijft zitten in de cocon terwijl het potentieel bestaat om een vlinder te worden en uit te vliegen. In plaats daarvan zit je verward in het donker."
Het belang van een goed begrip
Een algemeen begrip van wat er aan de hand is, is de eerste noodzakelijke stap die genomen dient te worden. Zo kun je wanneer je dit fenomeen ervaart beter ontspannen, wat bijdraagt aan het integreren van deze bewustzijnstoestand in je dagelijkse leven. Zoals eerder gezegd, kan het een tijdelijke maar ook een blijvende toestand zijn. Dan kun je er maar beter mee leren omgaan.
Het proces van bevrijding
Hoe je het leven nu ervaart vanwege depersonalisatie en de-realisatie, hoeft niet het eindresultaat te zijn. Wat er aan de hand is, is namelijk een proces dat het potentieel heeft zich verder te ontvouwen naar een bevrijdende en vervullende manier van het leven ervaren. Doordat deze fenomenen onvoldoende begrepen worden, ontstaat angst en angst zorgt ervoor dat je onnodig gevangen blijft zitten in deze bewustzijnstoestand die vaak als akelig wordt ervaren. Je bent als het ware als een rups die vanwege angst blijft zitten in de cocon terwijl het potentieel bestaat om een vlinder te worden en uit te vliegen. In plaats daarvan zit je verward in het donker.
De juiste hulp vinden
Het is daarom ook van belang dat huisartsen en psychologische hulpverleners goed geïnformeerd zijn en mensen kunnen doorverwijzen naar iemand die ervaring heeft met deze bewustzijnstoestanden. Zowel in kennis als in beleving. Iemand die begrijpt wat de betreffende persoon doormaakt en waar dit proces over gaat zodat mensen die te maken hebben met depersonalisatie en derealisatie tot inzicht en begrip komen. Hierdoor kan de psyche zich ontspannen en kan het proces zich ontvouwen naar een toestand die als vrij en vriendelijk wordt ervaren.
"Het is waar het bewustzijn uit de geconditioneerde psyche breekt, wat gebaseerd is op een persoonlijk verleden, en zodoende ervaren wordt dat onze werkelijke identiteit Spirit ofwel Eeuwig Bewustzijn is."
Wat is er aan de hand?
Wat weggezet wordt als een dissociatiestoornis is feitelijk waar monniken, mystici en andere spiritueel georiënteerden jarenlang, soms een leven lang, voor mediteren om te ervaren. Wat binnen de psychologie wordt gezien als een psychosomatisch fenomeen, wordt binnen de spirituele leer - waaronder Advaita, Non-Dualiteit, Christelijke mystiek, Hindoeïsme, Soefisme en Boeddhisme - ervaren als een vergaand spiritueel ontwaken als onderdeel van menselijke evolutie. Het is waar het bewustzijn uit de geconditioneerde psyche breekt, wat gebaseerd is op een persoonlijk verleden, en zodoende ervaren wordt dat onze werkelijke identiteit Spirit ofwel Eeuwig Bewustzijn is.
Depersonalisatie en de-realisatie in spiritueel vakjargon
Depersonalisatie heet in Spiritueel vakjargon ‘zijn zonder zelf’ en de-realisatie is ‘het ervaren van eindeloze leegte’ ofwel het zien dat het leven gemaakt is van bewustzijn en dus niet zo solide is als dat we dat via ons geconditioneerde denken ervaren. Dat wil zeggen, er is nog steeds denken, al dan niet geconditioneerd, maar het vormt geen filter meer tussen dat wat we zijn en onze waarneming. Dat schept dus een compleet andere beleving. Het was het geconditioneerde denken dat de ik-beleving creëerde en een solide wereld schepte. Wanneer dit wegvalt, ervaren we het leven zelf te zijn - het eindeloze bewustzijn, dat wat het leven creëert, dat waar het leven van gemaakt is en dat wat het leven ervaart.
Het is dus het Leven wat zichzelf leeft. Het klinkt vermoedelijk super vaag voor een mind die dit nog nooit ervaren heeft en wordt daarom vaak afgewezen. Vooral in onze westerse maatschappij die zich volledig op het materiële aspect van het leven richt en het denken tot het hoogste goed heeft verheven. Echter, zolang wij, als het Oneindige Bewustzijn ofwel Spirit, het leven filteren via ons persoonlijk geconditioneerde denken, kunnen we dit niet ervaren. Onze mind kan alleen maar proberen zich voor te stellen wat het zelf al kent, maar het ervaren van ‘zijn zonder zelf’ en de wereld als ‘eindeloze leegte’ zien, gaat het voorstellingsvermogen te boven.
"Begrijpelijk dus dat de gezondheidszorg deze mensen ook niet verder kan helpen met dit proces. Weliswaar krijgen zij goed bedoelde adviezen, echter deze hebben geen effect doordat het verband ontbreekt tussen advies en wat er werkelijk aan de hand is."
Buiten het vakgebied van de reguliere gezondheidszorg
Het proces van ontwaken uit het geconditioneerde denken - wat zeggen wil dat je je niet langer identificeert met je persoonlijke verhaal en het lichaam en ziet dat het leven een geheel is van leegte waarin alle vormen verschijnen - en alles wat zich daarbij kan voordoen, betreft een intens transformatieproces dat buiten het vakgebied van de reguliere psychologische gezondheidszorg valt. Deze richt zich vooral op het persoonlijke ‘ik’ ofwel het ego-zelf. Daar waar ook de hulpverlener vanuit ervaart, maar waar mensen die te maken hebben met depersonalisatie en de-realisatie juist aan voorbij gegaan zijn.
Begrijpelijk dus dat de gezondheidszorg deze mensen ook niet verder kan helpen met dit proces. Weliswaar krijgen zij goed bedoelde adviezen, echter deze hebben geen effect doordat het verband ontbreekt tussen advies en wat er werkelijk aan de hand is. De tips werken niet omdat ze uitgaan en toegespitst zijn op het bestaan van een persoonlijk zelf. De illusie die juist voor deze mensen is opgeheven. Je kunt dus je polsen onder de kraan doen en met je voeten stampen om te aarden wat je wilt -enkele tips die ik heb gelezen- maar dat heeft geen enkele zin want de illusie komt daardoor niet terug.
Het herstel van de persoonlijke ik-beleving
Zoals eerder genoemd, kan het zijn dat de beleving van het persoonlijke zelf zich na verloop van tijd herstelt en dat je via het geconditioneerde denken weer ervaart een ‘ikje’ te zijn en/of dat de wereld weer als solide verschijnt. De geconditioneerde filtering was dan niet volledig weggevallen, maar zover naar de achtergrond gedrukt dat het niet langer ervaren werd. Het was een tijdelijke ervaring. De terugkeer van de illusie komt dan niet door de tips en adviezen maar verloopt parallel hieraan. Zoals iemand die daarvoor een rondje gefietst heeft, zal adviseren te gaan fietsen om weer in het domein van het denken te landen om een 'ik' en een solide wereld te kunnen ervaren.
"Er bestaat een hardnekkig idee dat spiritueel ontwaken altijd gepaard gaat met gelukzaligheid en extase."
Verwarring over het proces van spiritueel ontwaken
Van dat wat we zelf nog nooit hebben ervaren, kan onze mind zich slechts een voorstelling maken op basis van wat het denkt te herkennen van wat het zelf heeft meegemaakt. Echter, het ervaren van ‘zijn zonder zelf’ en de wereld zien als ‘eindeloze leegte’ gaat het voorstellingsvermogen te boven. Bovendien bevindt deze ervaring zich buiten het domein van de persoonlijke mind. Vandaar dat er ook in spirituele kringen de nodige verwarring bestaat over dit proces zolang de werkelijke ervaring ontbreekt.
Er bestaat een hardnekkig idee dat spiritueel ontwaken altijd gepaard gaat met gelukzaligheid en extase. Vaak is dit inderdaad het geval, omdat het als bevrijdend wordt ervaren om niet langer beperkt te zijn tot je levensverhaal en het personage dat je dacht te zijn. Echter is dit niet zo wanneer dit ontwaken direct zo diepgaat dat het persoonlijke zelf in één keer wegvalt zoals dit bij depersonalisatie het geval is. Dan slaat angst toe omdat de mind volledig gedesoriënteerd raakt en niet begrijpt wat er aan de hand is. Het is dan belangrijk om iemand te vinden die dit proces van ontwaken zelf heeft doorleefd en vanuit dit begrip ondersteuning kan bieden. Iets wat overigens niet voor iedereen geldt die zich spiritueel leraar noemt.
Spiritueel ontwaken kan spontaan gebeuren
Ontwaken uit het persoonlijke zelf of het geconditioneerde denken is dus niet alleen weggelegd voor mensen die zich bewust op het spirituele pad bevinden - wat overigens geen garantie is dat een spiritueel ontwaken ook werkelijk gebeurt -. Wat dat betreft hoef je nooit een spirituele letter gelezen te hebben of aan training en meditatie te hebben gedaan om spiritueel te ontwaken. Wanneer dit echter zonder enige kennis en training vooraf gebeurt, wordt niet begrepen wat er aan de hand is en slaat in de meeste gevallen angst toe. Ook bij spirituele zoekers kan dit het geval zijn. De beleving is namelijk zo anders dan wat men zich er vooraf bij had voorgesteld. Kennis van iets hebben is immers iets heel anders dan een werkelijk ervaren. Net zoals het lezen van een recept voor appeltaart niet hetzelfde is als het eten van appeltaart taart. Je hoeft het recept niet eens te kennen om het te kunnen eten. Zo is het ook met Spiritueel ontwaken.
Vervolgens is het wel handig als de geconditioneerde mind -want die functioneert ook nog altijd, maak je geen zorgen - begrijpt wat er aan de hand is en handvatten krijgt om dit praktisch te integreren in het leven van alle dag. Zo kan het proces zich verder ontvouwen voorbij de angst doordat de mind niet steeds het signaal afgeeft dat het foute boel is.
"Het persoonlijke zelf, waarvan de meeste mensen heilig overtuigd zijn dat ze het zijn - het fundament waarop onze hele maatschappij, inclusief gezondheidszorg en psychologische hulpverlening, is gebaseerd - is echter geen ultieme realiteit."
Je bestaat niet zoals je dacht te bestaan
Bij depersonalisatie is, eenvoudig gezegd, het door je mind gecreëerde persoonlijke zelf, het ‘ikje’ dat je dacht te zijn, tijdelijk of voorgoed offline. Zowel de mentale als de gevoelsmatige beleving in een lichaam te wonen, is weggevallen. Het persoonlijke zelf, waarvan de meeste mensen heilig overtuigd zijn dat ze het zijn - het fundament waarop onze hele maatschappij, inclusief gezondheidszorg en psychologische hulpverlening, is gebaseerd - is echter geen ultieme realiteit. Het is slechts een proces van identificatie met gedachtepatronen en de gevoelens die deze gedachten in het lichaam oproepen.
Het loslaten van het persoonlijke zelf
Je persoonlijke verhalen over het verleden en de toekomst, wie jij bent, wat de wereld is, en hoe je je daartoe verhoudt, worden verbonden aan het lichaam. Dit creëert de ervaring dat je in een lichaam woont en los staat van de rest van de wereld. Dit is hoe we van jongs af aan zijn getraind om het leven te ervaren. Het is hoe iedereen om ons heen immers ook het leven ervaart. Wanneer de mind stopt met dit proces, ontdek je dat je niet bestaat zoals je dacht te bestaan. Je kunt jezelf nergens vinden en hebt het idee niet langer te bestaan en toch ben je er. Hoe kan dat?
Om die vraag te beantwoorden, moet je begrijpen dat wat je in essentie bent, puur Bewustzijn is. Het is oneindig en eeuwig. Wat je beschouwde als een persoonlijk zelf of ‘ikje’, is in werkelijkheid het Universele Zelf, ofwel het Universele Ik. Het is de Ene die alles is. Je kunt het Oneindig Bewustzijn of Spirit noemen, de Tao of God. Bij dat laatste woord ervaren de meesten van ons nogal wat weerstand omdat ook daar van alles van gemaakt is wat het niet is.
"Er is geen persoonlijk ‘zelf’ of ‘ik’ meer om je mee te identificeren. Je ervaart nu het Universele Zelf te zijn, en dat is nergens te vinden omdat alles en iedereen dat is."
Iedereen deelt hetzelfde 'ik'
Het maakt niet uit hoe je het noemt. Het is het leven zelf. De Ziel van het bestaan. Dat wat door alle ogen van de wereld kijkt, en dus ook door die van jou. Iedereen is Dat. Jouw 'ik' is mijn 'ik'. Iedereen, zowel mens en dier, delen hetzelfde Ik. In de basis zijn we allemaal dezelfde, hoewel het zich door elk individu op unieke wijze uitdrukt. We kunnen het niet zien, ruiken, voelen, horen, of aanraken, omdat het niet iets is. Het is ook geen niets. We kunnen het alleen ervaren. Iedereen doet dat maar over het algemeen herkennen we het niet. We kijken er steeds overheen omdat het zo eigen is en de focus ligt op het heilige geloof een ‘ik’ te zijn.
Het Leven ofwel oneindig bewustzijn is wat je bent en wat jouw leven ervaart. Gedurende een bepaalde tijd identificeerde je je met het persoonlijke ik-denken van de mind. Daardoor dacht je een persoon te zijn met een persoonlijk levensverhaal. Je had een persoonlijk ik-centrum dat zich in het lichaam leek te bevinden dat je jouw lichaam noemde. Nu de mind is gestopt met het creëren van dit persoonlijke ik-proces, is de schijn weggevallen een persoonlijk ik-centrum te hebben. Er is geen persoonlijk ‘zelf’ of ‘ik’ meer om je mee te identificeren. Je ervaart nu het Universele Zelf te zijn, en dat is nergens te vinden omdat alles en iedereen dat is.
Wennen aan een nieuwe realiteit
Dit is enorm wennen, want je hebt geen referentiepunt meer. Het zelf of ik, is overal en er is niets meer om je toe te verhouden. Er is geen ander of niets anders dan wat jij bent en daardoor ervaar je niet te bestaan terwijl je er toch bent. Het is een compleet nieuwe realiteit ondanks dat dit altijd al de realiteit was. Het is het leven ervaren zoals het in werkelijkheid is.
"Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat zoveel mensen in de huidige maatschappij mentaal vastlopen, aangezien we deze verbinding niet kunnen ervaren."
Depersonalisatie: een weg naar mentale gezondheid
Oprechte spiritualiteit is dus eigenlijk Realiteit. Heel sober en direct en dus is deze bewustzijnstoestand geen stoornis of psychosomatisch fenomeen maar juist een weg naar mentale gezondheid. Als er al een stoornis is dan is dat eerder het denken te bestaan als een persoonlijk zelf wat los staat van de rest van de wereld en erg overtuigd is van wat het allemaal gelooft over zichzelf en het leven in het algemeen. Alsof dat de waarheid is. Je hoeft alleen het nieuws maar te volgen om tot de conclusie te komen dat deze bewustzijnstoestand behoorlijk krankzinnig kan zijn en zorgt voor veel chaos en ellende. Uiteraard is het ook tot fantastische dingen toe in staat, maar een mate van leed is nooit ver weg doordat het niet verbonden is met de essentie van ons bestaan. We denken ons los van het leven en dus van wat we ten diepste zijn waardoor we denken het leven onder controle te moeten houden en er mee in gevecht te moeten gaan. Het is dan ook niet zo verwonderlijk dat zoveel mensen in de huidige maatschappij mentaal vastlopen, aangezien we deze verbinding niet kunnen ervaren.
Alles is leegte
In het geval van derealisatie ervaar je dat de wereld niet echt is. Dit betekent dat je de wereld niet als solide materie ervaart. Het komt je droomachtig en veel platter voor dan je gewend was. Ook de mensen om je heen lijken meer op karakters uit een cartoon. Zo ervaren we de wereld wanneer de mind zich volledig opent en het bewustzijn ziet dat het leven gemaakt is van datzelfde bewustzijn. We projecteren de soliditeit van het ‘ik’ als entiteit niet langer op de wereld.
Omdat puur bewustzijn geen object is, kan onze geconditioneerde mind het niet herkennen. Het is ‘iets’ of het is ‘niets’ voor de geconditioneerde mind die van nature heel duaal is wat enorm handig en noodzakelijke is bij het maken van keuzes en om je leven praktisch vorm te geven. De geconditioneerde mind is dan ook een briljant instrument wat heel functioneel is. Echter wordt het minder functioneel als we klakkeloos geloven wat het ons allemaal vertelt over wie we zijn, wie de ander is en wat de wereld is.
"Er is dus nog meer te zien; een dieper ervaren wat komt wanneer we bewegen voorbij de angst van de mind. Het is daar waar de metaforische zon doorbreekt."
Angst voor de leegte
Omdat puur bewustzijn geen materie is, interpreteert de mind dit als ‘er is niets’. Vervolgens wordt het daar bang van want nu bevindt het zich in een eindeloos niets wat het als leeg, doods en vlak ervaart. Het kan de diepte, schoonheid, volheid en de levendigheid van het Oneindige Bewustzijn niet herkennen.
Echter, het proces van ontwaken is nog niet volledig. Net zoals dat ook bij depersonalisatie ook nog niet het geval is. Er is dus nog meer te zien; een dieper ervaren wat komt wanneer we bewegen voorbij de angst van de mind. Het is daar waar de metaforische zon doorbreekt. Wellicht is dit een goed onderwerp voor een toekomstig stuk.
Tot slot
Je kunt jezelf nergens vinden want je bent alles zelf. De hele wereld met alles en iedereen erop en eraan, de hele ‘Shebang’. Alles is jouw Ik, met een hoofdletter. Het is de verschuiving van identificatie met een lichaam naar identificatie met Oneindig Bewustzijn. Dat wat Alles is. Je bestaat wel echt alleen dan op een andere manier dan dat je altijd hebt gedacht.
In het geval van derealisatie zie je de wereld als niet solide, en daarom lijkt het niet echt, droomachtig zelfs. De wereld is echter wel degelijk echt, maar dan op een andere manier dan je altijd hebt gedacht. Dit komt omdat je nu direct ervaart. Het is het bewustzijn dat herkent dat alles gemaakt is van bewustzijn. Dat wat je bent.
Het is de Realiteit van het bestaan wat we ervaren wanneer we het leven niet langer filteren door het persoonlijke, geconditioneerde denken. Het is een volgende stap in onze menselijke evolutie. Depersonalisatie en derealisatie verhelpen betekent dus niet terugkeren naar de oude ervaring, maar deze nieuwe realiteit die altijd al de realiteit was, is en zal zijn, volledig omarmen om aan de andere kant van ‘de tunnel’ uit te komen.
- door Angelique Romeijn - Origin Therapie